Goðafræðiverkefnið

Snorrastofa hefur hrint af stað stóru rannsóknarverkefni um norræna goðafræði. Verkefnið er gríðarlega viðamikið og munu margir helstu fræðimenn í greininni, bæði íslenskir og erlendir, koma að vinnslu þess.

Verkefnið varð að veruleika fyrir áeggjan Jónasar Kristjánssonar, fyrrverandi forstöðumanns Árnastofnunar og fulltrúa í stjórn Snorrastofu, og strax á fyrstu stigum var ákveðið að koma verkefninu á fót í náinni samvinnu við ReykjavíkurAkademíuna. Í kjölfarið hafa fræðimenn við nokkrar innlendar og erlendar rannsóknarstofnanir komið til liðs við verkefnið.

Rannsóknarverkefni um norræna goðafræði

Markmiðið er að gefa út nokkurra binda yfirlitsrit um norræna goðafræði þar sem gerð verður grein fyrir öllum helstu heimildum um hana, þ.e. fornleifum, örnefnum og rituðu máli. Enn fremur verður gerð ítarleg grein fyrir öllum helstu rannsóknum fræðimanna um efnið, en slíkt felur í sér bæði rannsóknarsögu greinarinnar, umfjöllun um allar helstu kenningar og rannsóknarniðurstöður sem komið hafa fram um norræna goðafræði, einkum á síðustu áratugum. Ekkert yfirlitsrit af þessu tagi hefur komið fram síðustu hálfa öldina, en á þeim tíma hafa aftur á móti orðið miklar framfarir í rannsóknum á þessu sviði og því er orðin afar brýn þörf fyrir rit á borð við fyrirhugað verk, þar sem hægt er að ganga að upplýsingum um allt það nýjasta sem fram hefur komið ásamt því sem eldri rannsóknir hafa sýnt fram á.

Helgina 5.–6. apríl 2008 var haldin undirbúningsráðstefna í Reykholti þar sem hópur íslenskra og erlendra fræðimanna, lagði fyrstu drög að uppbyggingu ritsins. Stefnt er að því að það verði grundvallarrit í greininni sem þjóna mun sem undirstaða rannsókna á komandi áratugum. Til að slíkt megi verða og ritið þjóni þessum tilgangi sínum á vettvangi fræðimanna og háskólanemenda er gert ráð fyrir að það verði gefið út á ensku. Reiknað er með að það taki 6–10 ár í vinnslu. Vinnuheiti hefur verið ákveðið: PRE-CHRISTIAN RELIGIONS OF THE NORTH.

Þátttakendur

Bergur Þorgeirsson, bókmenntafræðingur og forstöðumaður Snorrastofu.

Viðar Hreinsson, bókmenntafræðingur og framkvæmdastjóri ReykjavíkurAkademíunnar.

Anders Andrén, prófessor í fornleifafræði við Háskólann í Stokkhólmi.

Annette Lassen, doktor í fornnorrænum fræðum og dósent í dönskum bókmenntum við H.Í.

Else Mundal, prófessor í norrænum fræðum við Háskólann í Bergen.

Evy Beate Tveater, málfræðingur og verkefnisstjóri við Snorrastofu.

Geir Waage, sóknarprestur í Reykholti.

Gísli Sigurðsson, rannsóknarprófessor við Árnastofnun.

Ingunn Ásdísardóttir, doktorsnemi í norrænum fræðum við Háskóla Íslands.

Jens Peter Schjødt, prófessor í norrænum fræðum við Árósaháskóla.

John Lindow, prófessor í norrænum fræðum við University of California, Berkeley.

John McKinnell, prófessor í norrænum fræðum við Durham University, Englandi

Gagnasafn um forn trúarbrögð Norðursins

Á veraldarvefnum: Gagnasafn um forn trúarbrögð Norðursins…

Mikil vinna, metnaður og fjármagn hefur farið í hið stóra verkefni Forn trúarbrögð Norðursins (Pre-Christian Religions of the North, þ.e. PCRN) eða norræna goðafræði. Afurðir þess eru að koma í ljós og er allt ferlið einungis ári á eftir áætlun. Verkefnið, sem  Snorrastofa hrinti af stað árið 2008 í samvinnu við Háskóla Íslands og ReykjavíkurAkademíuna, er nú á útgáfustigi. Tvö bindi eru þegar komin út og fleiri eru á leiðinni.

Árið 2020 verður haldið áfram með verkþáttinn „Gagnagrunnur textaheimilda” í umsjá Liv Mathilde Aurdal, doktorsnema við Háskóla Íslands og starfsmanns Snorrastofu. Tveir fræðimenn unnu á sínum tíma sjálfboðavinnu við forritun gagnagrunnsins, sem verður m.a. undirstaða útgáfu bókar með úrvali frumheimilda um norræna goðafræði.

„Gagnagrunnur textaheimilda” er einn þriggja meginþátta PCRN (sjá https://skaldic.abdn.ac.uk/db.php?if=myth&table=myth). Í hinum tveimur er annars vegar fjallað um eiginlega sögu norrænnar goðafræði og hins vegar um viðtökufræðilega sögu hennar. Í verkþættinum er um að ræða útgáfu bókar með úrvali frumheimilda um norræna goðafræði ásamt gerð nettengds, stafræns gagnagrunns fyrir texta er varða forn trúarbrögð Norður-Evrópu. Unnið er að kerfisbundinni flokkun textaheimilda ásamt því að að koma þeim yfir á stafrænt form. Búinn hefur verið til leitarhæfur gagnagrunnur byggður á fræðilegum útgáfum og enskum þýðingum fjölbreyttra bókmennta-, þjóðfræði- og trúartexta á forníslensku og öðrum evrópskum þjóðtungum, latínu og grísku, ásamt rúnum.

Gagnagrunnurinn er nú þegar orðinn ómetanlegt kennslu- og rannsóknartæki fyrir jafnt fræðimenn sem nemendur, sem gerir með einföldum hætti kleift að skoða innbyrðis tengsl efnisatriða og viðfangsefna með aðstoð lykilorða og atriðisorðaskráa. Á heimsvísu veitir slíkur gagnagrunnur aðgengi að umtalsvert meiri og fjölbreyttari gögnum en áður hefur verið mögulegt.

Með þessum verkþætti er verið að byggja upp alþjóðlegan, staðlaðan og uppfæranlegan heimildagrunn fyrir fornleifafræði, sagnfræði, bókmenntafræði og aðrar fræðigreinar, grunn sem mun ekki aðeins staðfesta breidd og framsækni íslenskra rannsóknaverkefna, heldur einnig kynda undir frekari rannsóknir á mörgum nú þegar blómlegum sviðum.

Mikilvægi þessara gagna er ekki eingöngu bundið við þá sem hafa sérstakan áhuga á forngermönskum trúarbrögðum, heldur einnig fræðimenn og nemendur í íslenskum, norrænum og germönskum bókmenntum, þjóðfræði, sögu og fornleifafræði, sem og fræðimenn á sviði skyldra og tengdra trúarbragða (t.d. samískra, finnsk-úgrískra og slavneskra) og trúarbragðafræða almennt.

Reykholti, 18. febrúar 2020